Foto: ArtemisDiana, Freepik
Na Facebook stranici BOL, u maju 2024. godine objavljene su dvije reklame za proizvod HyperFlow (1, 2). Objave se sastoje od snimka navodnog medijskog priloga o tome da je bivša ministarka u Vladi Srbije Danica Grujičić pretučena jer je preporučivala “novi revolucionarni lijek” te linka navodnog članka.
U objavi od 9. maja 2024. u opisu snimka navodi se da bi ga “svaki građanin Srbije koji boluje od hipertenzije trebao pregledati i spoznati istinu”.
Snimak u trajanju od 1:07 minuta navodno prikazuje prilog televizije N1 u čijem uvodu novinarka objašnjava da je Grujičić pretučena “uživo u sudnici”, gdje je “diskutovala o novom inovativnom suplementu koji može očistiti krvne sudove”. U “prilogu” se vidi i snimak navodnog incidenta.
U nastavku snimka prikazana je Grujičić, na čijem se licu vide “povrede”, kako govori o preparatu koji “pomaže kod svih srčanih problema za samo 14 dana garantovano”.
Uz snimak je objavljen link koji vodi na stranicu s nazivom Medvijesti online u zaglavlju. U tekstu objavljenom na ovoj stranici tvrdi se da je Grujičić “gnusno pretučena” te da su joj apotekari “nanijeli teže telesne povrede” jer je promovisala HyperFlow. Ovaj preparat, prema tvrdnjama u tekstu, “čisti krvne sudove” i tako “spasava hiljade ljudi”.
U objavi od 13. maja na istoj Facebook stranici podijeljen je isti snimak uz opis u kom se navodi da “svaki građanin Bosne” treba pogledati taj video. U objavi je i link na stranicu koja takođe izgleda kao portal naziva Medvijesti online. U tekstu na ovoj stranici navodi se da Grujičić “po prvi puta javno izlazi sa istinom o hipertenziji” te preporučuje HyperFlow.
Na kraju obje stranice je formular za naručivanje proizvoda HyperFlow.
Ove objave ostvarile su značajan broj interakcija na Facebooku. U komentarima ispod objava ispisane su poruke podrške koju korisnici/e ove mreže pružaju navodno pretučenoj doktorki.
Šta su činjenice?
Pomenuti snimak navodnog televizijskog priloga nije autentičan. Riječ je o “deepfake” snimku kreiranom uz pomoć vještačke inteligencije. O promovisanju proizvoda korištenjem ovakvih snimaka Raskrinkavanje je pisalo u nekoliko navrata (1, 2, 3).
Kako je objašnjeno u analizi Raskrinkavanja ovdje, Institut Poynter na svojoj stranici ističe da je riječ o “mašinski generisanim klipovima ili slikama u kojima se određenim akterima mijenjaju lice, tijelo ili glas, čineći tako da oni rade ili govore stvari koje nikada nisu uradili ili rekli”.
Ukoliko se snimak pogleda pažljivo, može se vidjeti da se usne novinarke i doktorke Danice Grujičić ne pomjeraju u potpunosti u skladu sa riječima koje one navodno izgovaraju. Takođe, akcenat doktorke Grujičić iz Srbije u nekoliko navrata ne odgovara njenom stvarnom akcentu, već je bliži onom koji se može čuti u Hrvatskoj ili BiH. “Masnica” na njenom licu neujednačene je boje tokom snimka te povremeno “treperi”.
Snimak incidenta u kom je Grujičić navodno pretučena zapravo prikazuje sukob u Skupštini Kosova između poslanika/ca Demokratske partije Kosova i Pokreta Samoopredjeljenje, koji se dogodio u julu 2023. godine. U njemu nije učestvovala Grujičić niti je imao ikakve veze sa promocijom bilo kog proizvoda.
Povodom sličnog snimka, doktorka Danica Grujičić za naš partnerski portal Faktograf istakla je sljedeće:
“Kada god u bilo kojem videu primijetite bilo kakvu reklamu u kojoj se koristi moj lik ili ime, morate znati da je to uvijek laž i zloupotreba mojeg imena. Nikada ništa nisam reklamirala niti namjeravam.”
Druge objave navedenog snimka analizirala je platforma za provjeru činjenica Istinomer iz Srbije, u čijoj se analizi takođe zaključuje da je riječ o “deepfake” snimku.
Preparat HyperFlow nije nikakav “lijek”, kako se tvrdi u pomenutim objavama. Lijek tog naziva ne postoji na spisku odobrenih lijekova Agencije za lijekove i medicinska sredstva BiH. Pomenute web stranice na koje vode linkovi u ovim reklamama, iako navodno prikazuju portal istog naziva, imaju drugačiji link i drugi vizuelni identitet. Same stranice nisu funkcionalne te im je jedina svrha navesti potencijalne kupce da poruče HyperFlow.
Zloupotreba lika poznatih osoba u svrhu promocije različitih preparata česta je praksa u našem regionu. Raskrinkavanje je o takvim primjerima pisalo u više navrata (1, 2, 3, 4, 5).
Iako je analizirani snimak kreiran uz pomoć vještačke inteligencije, iz komentara na pomenutim objavama jasno je da veliki broj korisnika/ca društvenih mreža vjeruje u njegov sadržaj. Tako je ova prevarna strategija vjerovatno navela pojedine da naruče proizvod koji im je netačno predstavljen kao lijek.
Shodno navedenom, prvu dostupnu objavu “deepfake” snimka navodnog priloga N1 televizije o Danici Grujičić ocjenjujemo kao lažnu vijest. Druge objave istog snimka dobijaju ocjenu prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)