Foto: freepik, onlyyouqj
Tokom 2023. godine došlo je do širenja velikog kašlja (pertusis ili hripavac) u regionu. Slučajevi ove zarazne bolesti pojavili su se u Bosni i Hercegovini, Crnoj Gori, Hrvatskoj i Srbiji. U Bosni i Hercegovini i Srbiji zabilježeni su i smrtni slučajevi male djece (1, 2). Pojavu velikog kašlja na društvenim mrežama prati veliki broj dezinformacija. Raskrinkavanje je ranije pisalo o nekima od njih. Kako smo objasnili u prethodnoj analizi, hripavac (pertusis ili veliki kašalj) je zarazna infekcija disajnog sistema koju uzrokuje bakterija Bordetella pertussis ili Bordetella parapertussis. Od velikog kašlja koji se prenosi kapljičnim putem mogu oboljeti sve starosne grupe, a najteže kliničke slike i smrti javljaju se kod dojenčadi mlađe od tri mjeseca.
Kako se navodi na stranici JU Dom zdravlja Kantona Sarajevo, prevencija bolesti temelji se na imunizaciji, koja se u zemljama bivše Jugoslavije sprovodi od 1959. godine. Isti izvor navodi da prirodna infekcija i imunizacija ne daju cjeloživotni imunitet te se u nekim zemljama uvode “podsjetne doze” vakcine za djecu iznad sedam godina, odrasle i trudnice radi zaštite od tetanusa, difterije i hripavca (Tdap vakcina).
Na stranici Svjetske zdravstvene organizacije navodi se da su nakon uvođenja imunizacije protiv hripavca tokom 1950-ih i 1960-ih godina prošlog vijeka dramatično smanjeni incidenca i mortalitet od hripavca u industrijalizovanom svijetu. Ipak, uprkos vakcinaciji, ova se bolest javlja ciklično, svake tri ili pet godina. Brojke sa kraja 2023. i početka 2024. godine u regionu veće su u odnosu na ranije godine (1, 2). Kao jedan od razloga za povećanje broja slučajeva regionalni/e stručnjaci/kinje naveli/e su i smanjen obuhvat vakcinacijom (1, 2, 3, 4).
Pored pandemije Covid-19, tokom koje se odgađala vakcinacija djece, neki/e regionalni/e stručnjaci/kinje su za pad obuhvata vakcinacijom optužili/e i jak antivakcinacijski lobi koji decenijama širi nepovjerenje prema vakcinama, a situacija je kulminirala pojavom vakcina protiv Covid-19. Dejan Bokonjić, pulmolog, pedijatar i dekan Medicinskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu, za portal Radio Sarajevo rekao je:
"Najgora okolnost po sve nas bio je COVID, kada su se odgađale vakcinacije djece kako se ne bi skupljali na jednom mjestu i da se ne bi bolest prenosila. Još jedan ogroman problem je jedan jak antivakcioni lobi koji ne postoji samo u BiH i u regiji, već u cijelom svijetu. Ovaj lobi govori protiv svih vakcina, a sada i protiv ovih koje su obavezne. Bazira se na preuveličavanju nus-efekata koje svaka vakcina može da ima, te na predrasudama o štetnim efektima”, kaže Bokonjić, ali dodaje da je od ova dva, svakako veći problem napravila pandemija Covid-19.
S druge strane, pojedini/e korisnici/e društvenih mreža, među kojima su i oni/e koji/e učestalo dijele različite dezinformacije o vakcinama, nude niz drugih “zavjeroloških” objašnjenja za izbijanje velikog kašlja. Tako se tvrdi da je bolest rezultat “zaprašivanja iz vazduha”, da je namjerno izazvana, da su je uzrokovale vakcine protiv Covid-19 i slično.
“Laboratorijski veliki kašalj” i depopulacija
Na društvenim mrežama aktuelne su objave u kojima se tvrdi da širenje velikog kašlja regionom nije spontano i prirodno, već je riječ o namjernom izazivanju bolesti. Tako se tvrdi da je veliki kašalj “pušten”, da je nastao u laboratoriji, a kao motiv pojedini/e korisnici/e pominju plan smanjenja populacije. Takve objave širile su se i na Facebooku i društvenoj mreži X (1, 2, 3). Jedna od njih izgleda ovako:
Kao što smo prethodno objasnili, hripavac je zarazna infekcija disajnog sistema koju uzrokuje bakterija Bordetella pertussis ili Bordetella parapertussis, i koja se prenosi kapljičnim putem. Nije riječ o bolesti koju izaziva virus, kako se navodi u nekim objavama. Epidemija ove bolesti prvi je put opisana u 16. vijeku, a patogen bakterije Bordetella pertussis izolovan je 1906. godine. Uprkos imunizaciji, veliki kašalj se i dalje javlja ciklično u obliku epidemija. Slučajevi u regionu bilježeni su i tokom prethodnih godina (1, 2), iako su bili rjeđi. Dakle, “argumenti” da “sto godina niko nije imao veliki kašalj” ili da je “iskorijenjen prije 20” godina”, kojim se nastoje dokazati besmislene tvrdnje o “puštanju” bolesti, nisu tačni.
Ove tvrdnje uklapaju se u šire “zavjerološke” narative o namjernom puštanju bolesti kako bi se smanjio broj stanovnika, a posebno su popularizovane u vrijeme pandemije Covid-19. O teorijama zavjere koje promovišu narativ da su pripadnici svjetske “elite” navodno pandemiju koristili kao neku vrstu izgovora za provođenje plana depopulacije pisali smo u više navrata (1, 2, 3, 4, 5, 6).
“Chemtrailsi” i zaprašivanje
Neki/e korisnici/e društvenih mreža pojavu velikog kašlja povezali/e su sa “chemtrailsima” i navodnim prskanjem iz vazduha (1, 2, 3).
I u ovom slučaju riječ je o “zavjerološkom” narativu koji postoji već godinama, a koji je postao posebno popularan tokom pandemije Covid-19. Raskrinkavanje je u više navrata pisalo o ovoj teoriji zavjere (1, 2, 3), čiju suštinu čini vjerovanje da postoji tajni atmosferski program velikih razmjera (Secret large-scale atmospheric program – SLAP) kojim se “zaprašuje stanovništvo” iz zraka. Ciljevi ove navodne distribucije različito se tumače: od kontrole populacije, modifikacije ljudskog ponašanja do klimatskog inženjeringa.
Kako smo objasnili u prethodnim analizama, “chemtrailsi” ne postoje, a ono što teoretičari/ke zavjere zovu tim imenom u stvari su obični kondenzacioni tragovi koji na nebu ostaju iza aviona (contrailsi). Ovi tragovi nastaju kao rezultat susreta toplog i vlažnog vazduha s hladnim i prema informativnom dokumentu američke Agencije za zaštitu životne sredine (EPA) iz 2012. godine, ne predstavljaju direktnu opasnost po javno zdravlje.
Na stranici Ministarstva saobraćaja Ujedinjenog Kraljevstva takođe se navodi da nema dokaza da “contrailsi” uzrokuju zdravstvene probleme: “Na visini na kojoj se stvaraju tragovi, oksidi azota i čestice koje mogu uzrokovati respiratorne probleme se raspršuju.”
Vakcine protiv Covid-19 dežurni krivac
Značajan broj interakcija na Facebooku ostvarile su objave u kojima se pojava velikog kašlja povezuje sa mRNA vakcinama protiv Covid-19. Jedan korisnik ove društvene mreže 1. februara objavio je sliku sa ispisom u kome se postavlja “zdravorazumsko” pitanje da li su roditelji djece preminule od velikog kašlja bili vakcinisani protiv Covid-19. Istu sliku pronašli smo i na drugim profilima.
Dezinformatori/ke na društvenim mrežama do sada su bez ikakvih dokaza vakcine protiv Covid-19 okrivili/e za niz bolesti. Tvrdili/e su da uzrokuju tumore, majmunske boginje, iznenadne smrti. Isto se tvrdilo i za plućne infekcije bakterijom Mycoplasma pneumoniae, koje su zabilježene u novembru prošle godine u Kini i drugim zemljama.
U ovom slučaju radi se o tvrdnjama koje se plasiraju bez ikakvih dokaza. Kako smo prethodno objasnili, veliki kašalj uzrokuju odranije poznati patogeni koji se prenosi kapljičnim putem.
Protivnici/e imunizacije često dovode vakcine protiv Covid-19 u vezu sa drugim bolestima, posredno ih optužujući za slabljenje imuniteta. Ipak, ni ove tvrdnje nisu tačne. O tome da vakcine protiv Covid-19 ne slabe imunološki sistem pisao je i DW u članku iz septembra 2021. godine. Direktorica Njemačkog društva za imunologiju Christine Falk za ovaj je medij navela da nije tačno da su ljudi nakon vakcinacije podložniji drugim bolestima.
Dakle, implikacije da bi nedavne smrti beba od velikog kašlja mogle imati veze sa tim da su njihove majke vakcinisane protiv Covid-19 su neutemeljene.
“Skretanje pažnje” sa ukidanja dinara na Kosovu?
Isti korisnik je na svom Facebook nalogu ponudio tumačenje da su vijesti o smrti beba ustvari dio plana da se skrene pažnja sa činjenice da su vlasti na Kosovu 1. februara ukinule dinar iz platnog prometa. Kasnije su i drugi dijelili ove tvrdnje.
U Srbiji je od početka sezone respiratornih infekcija 2023. i tokom 2024. umrlo petero djece od velikog kašlja, potvrdili su zvanični izvori (1, 2). U objavama o ukidanju dinara ustvari se implicira da se vijestima o smrti djece planski daje veći značaj kako bi se pažnja javnosti preusmjerila sa teme o ukidanju dinara. Osim što su besmislene, ove tvrdnje su takođe bezobzirne kad su u pitanju porodice preminulih beba, a nisu ni originalne. Kada je u maju 2023. godine počinjeno masovno ubistvo u Osnovnoj školi “Vladislav Ribnikar” u Beogradu, teoretičari/ke zavjere su na sličan način tvrdili/e da je riječ o insceniranom događaju koji je za cilj imao da se građanima/kama Srbije oduzme lično oružje.
Shodno navedenom, tvrdnje da širenje velikog kašlja u regionu nije spontano i prirodno, već da je riječ o namjernom izazivanju bolesti, koja je “puštena” i kojom se stanovništvo “prska” iz vazduha, ocjenjujemo kao teoriju zavjere. Istu ocjenu dajemo tvrdnji da su vijesti o smrti djece od velikog kašlja “pokrile” ukidanje dinara na Kosovu. Implikaciju da su za smrtne slučajeve od velikog kašlja odgovorne vakcine protiv Covid-19 ocjenjujemo kao lažnu vijest.
(Raskrinkavanje.ba)