Raskrinkavanje.ba

2020. u retrospektivi: Slika govori hiljadu riječi - ne uvijek tačnih

Lavovi na ulicama Rusije, bajramska čestitka Cristiana Ronalda, poljubac bezosjećajnog vlasnika i bika koga je izdao, neke su od fotografija koje su ove godine plašile ili zabavljale, a svakako obmanjivale javnost.

Među mnogim lažnim vijestima koje je Raskrinkavanje analiziralo ove godine našao se i veliki broj lažnih ili nekorektno opisanih fotografija koje su se uglavnom prenosile većinom preko društvenih mreža. Većina analiziranih fotografija došle su iz stranih izvora, te su prevedene na jezike regiona, a bavile su se temama koje su u tom trenutku bile aktuelne. 

Najbitnija tema ove godine bila je pandemija novog koronavirusa. To su neizostavno pratile i lažne vijesti, uključujući i lažne fotografije. 

1. Jedna od najranijih lažnih fotografija o pandemiji na našim se prostorima pojavila u martu. Na fotografiji se nalazi nekoliko nizova kovčega s ružama u velikoj hali, za koju se netačno tvrdi da prikazuje kovčege sa tijelima preminulih od koronavirusa SARS-CoV-2 u Italiji.  Spomenuta fotografija jeste nastala u Italiji ali sedam godina prije i prikazuje izbjeglice i migrante iz Afrike poginule u brodolomu uz talijansku obalu.

2. Kako se pandemija širila, vlade su počele uvoditi mjere za njeno zaustavljanje. Ovo je poslužilo kao inspiracija za lažnu vijest iz jula o tome da je Vladimir Putin “pustio lavove na ulicu kako bi osigurao da će ljudi ostati u kućama tokom pandemije”. Vijest je nastala na humorističnoj stranici u Francuskoj, nakon čega se kao ozbiljna tvrdnja proširila cijelim svijetom. 

3. U aprilu je nekoliko portala objavilo da je američka streaming kompanija Netflix postavila billboarde koji prikazuju spoilere njihovog sadržaja, odnosno informacije koje otkrivaju šta se dešava u serijama, kako bi ih motivirali da ne izlaze vani tokom “lockdown” mjera. 

Netflix je priču nazvao zanimljivom idejom, ali je saopštio da billboardi, za koje se ispostavilo da su fotomontaže, nisu njihovi.
 

4. Protesti u Beogradu početkom jula takođe su bili povod za lažiranje fotografija. Protesti su počeli 7. jula, nakon najave predsjednika Srbije Aleksandra Vučića da će u Beogradu zbog porasta broja oboljelih od COVID-19 vjerovatno biti uveden policijski sat od petka do ponedeljka. U naredna dva dana, nekoliko profila i stranica na različitim društvenim mrežama objavilo je fotografiju koja prikazuje par koji se ljubi na ulici usred nereda, uz opise u kojima se navodi ili implicira da je fotografija nastala u Beogradu. U ovom slučaju radilo se o stvarnoj fotografiji koja je nastala na sasvim drugom mjestu.

I teorije zavjere su imale svoje slike

Teorije zavjere, prisutne od samog početka pandemije, tokom godine su postajale sve raširenije, a neke od njih bile su i međusobno proturječne. Naprimjer, na samom početku pandemije, kada je Kina bila najviše pogođena, širila se tvrdnja da je virus napravljen u laboratoriji kako bi se uništila kineska ekonomija. Kada je virus počeo da se širi na cijeli svijet, ta teorija je dobila inačicu koja Kinu optužuje za vještačko kreiranje virusa kako bi ostvarila finansijsku korist. 

5. Jedna od najrasprostranjenijih teorija zavjere o novom koronavirusu je ta da on uopšte ne postoji. Za dokaz ove tvrdnje u oktobru i novembru na našim prostorima koristila se fotografija dvije osobe u medicinskim uniformama koje nose ljudsko tijelo sa neprirodnom lakoćom. Fotografija se dijelila kao “dokaz” da su smrti Covid-19 pacijenata “lažirane”, a zapravo se radilo o “stock” fotografiji sa Tajlanda koja prikazuje plaćene modele, a ne stvarno medicinsko osoblje.

6. Vijesti o vakcini koja bi mogla pomoći zaustaviti pandemiju sljedeće godine takođe nisu prošle bez viralnih lažnih fotografija - iako su neke bile sasvim neočekivane “tematike”. Tako se krajem novembra u regionu počela masovno dijeliti stara fotografija za koju se tvrdi da prikazuje njemačkog imunologa Ugura Sahina, jednog od izumitelja Pfizerove vakcine protiv novog koronavirusa, kao dječaka. Iako dječak sa fotografije dijeli neke biografske podatke sa Sahinom (obojica su imigranti iz Turske), na fotografiji ipak nije poznati imunolog. 

7. Poznate osobe nisu bile pošteđene lažiranja fotografija. Krajem maja portal BH lopta objavio je fotomontažu koja navodno prikazuje poznatog nogometaša Cristiana Ronalda kako upućuje pisanu čestitku za bajramske praznike na bosanskom jeziku.

8. Krajem oktobra, društvenim mrežama proširila se stvarna fotografija boksera Mikea Tysona, Badou Jacka i Amera Abdallaha, uz izmišljenu priču o tome kako su bokseri ušli u “kafić u Los Angelesu” na čijim je vratima napisano da je “zabranjen ulaz psima i muslimanima” i tamo obavili muslimansku molitvu. Radilo se ipak o privatnom posjedu Mikea Tysona, a ne o kafiću sa islamofobnim vlasnikom.

9. Lokalni izbori u BiH bili su inspiracija brojnim lažnim vijestima, a među njima su se našle i fotomontaže predizbornih plakata. Tako su se u sklopu teksta o “najsmješnijim predizbornim plakatima” našle i dvije degutantne fotomontaže, od kojih se jedna izrugivala starijoj dobi Olge Milanović, kandidatkinje Demokratske fronte (DF) za Opštinsko vijeće u Varešu, a druga tjelesnoj težini Adisa Misaljevića, kandidata Stranke demokratske aktivnosti (A-SDA) za Gradsko vijeće u Cazinu. 

 

 

10. U novembru se u SAD slavi praznik Dan zahvalnosti. Prvi petak poslije tog praznika - “crni petak” - dan je sniženja cijena proizvoda i usluga i početak novogodišnjih popusta. O porijeklu ovog naziva imena se špekuliše svake godine u isto doba, te se i ove godine ponovo dijelila fotografija trgovine robovima, sa tvrdnjom da odatle potiče naziv “crni petak”. 

11. Lažna fotografija vojnika u snijegu, podijeljena više od 10.000 puta na Facebooku u proteklih osam godina, na društvenim mrežama predstavljena je kao slika borca Armije BiH koja je nastala 1993. godine. No, slika je dijeljena u nekoliko zemalja i u svakoj se tvrdilo da je to vojnik baš njihove vojske.   

12. Jedan od najbizarnijih primjera lažiranja fotografija je “poljubac” muškarca i bika, predstavljen kao pozdrav vlasnika sa bikom prije nego što su ga ubili matadori, kojima ga je mladić prodao. Širom svijeta ova fotografija je korištena kako bi se skrenula pažnja na okrutnost prema životinjama, a na društvenim mrežama izazvala je veliki broj ljutitih komentara pa i kletvi upućenih navodnom vlasniku “izdajici” životinje. No, na njoj se ne nalazi ono što se u viralnim objavama tvrdi. 

 

(raskrinkavanje.ba)