Masovno ubistvo u Mladenovcu nema veze s “plavim kitom” niti sa “sektama”

Foto: Freepik

Na portalu Republika 6.5.2023. godine objavljen je članak pod naslovom: 

BRAT UBIJENOG U MLADENOVCU OTKRIO POZADINU MONSTRUOZNOG ZLOČINA UROŠA BLAŽIĆA: Masakr zbog plavog kita? Rekli mu da mora da ubije 20 ljudi

U članku se navodi da policija istražuje mogućnost da je 21-godišnji Uroš Blažić, počinitelj masovnog ubistva u Mladenovcu u Srbiji, “bio vrbovan za sektu koja stoji iza zloglasnog izazova plavi kit”.

O mogućnosti da je napadač povezan sa “sektom Plavi kit” govorio je rođak jednog od ubijenih mladića iz Mladenovca.

Ne znam šta se dešava. Ovde se pre nekoliko godina jedan mali dečak obesio. Priča je bila da je sekta plavi kit bila umešana u celu priču, da su mu jednostavno davali instrukcije šta će da uradi. Postoji velika mogućnost da je i sada u ovom slučaju ista sekta u pitanju. Na primer, nalože mu da ubije 10, 15 ili 20 ljudi, on to mora da uradi jer će možda svi njegovi da budu mrtvi - rekao je očajni čovek.

U članku je objavljena i izjava anonimnog sagovornika koji je navodno upućen u istragu, a koji je kazao da se “Blažić u poslednje vreme čudno ponašao” i “da je samo čekao pogodan trenutak da izvrši svoj krvavi naum”. On je također naveo da je “najstrašnije u svemu što se pred učesnika ovog izazova stavlja izbor: da ubija ili izvrši samoubistvo”. 

Objavljeno je i mišljenje “stručnjaka za sekte” Dimitrija Pastuovića, koji je rekao da “društvenim mrežama haraju osvedočeni satanisti pogubni za ljudske mozgove”. Komentarisao je i napad u Osnovnoj školi “Vladislav Ribnik” u Beogradu, navodeći da je 13-godišnji napadač u ovoj školi “definitivno bio demonizovano dete”. Također je naveo da je na “ovakav scenario upozoravao godinama” i da se radi o reflektovanju “novog svetskog poretka kod nas”.

Članak je, prema podacima alata CrowdTangle, zabilježio preko 320 interakcija na Facebooku, a prenesen je na brojnim portalima u regionu. 
 

Šta su činjenice?

Izvještavajući o masovnom ubistvu u Osnovnoj školi “Vladislav Ribnikar” u beogradskom naselju Vračar, koje se dogodilo 3.5.2023. godine, brojni mediji u regionu zanemarili su etičke kodekse i objavljivali bizarne detalje eksploatišući tragediju. O utrci za klikovima nauštrb dostojanstva žrtava, Raskrinkavanje je već pisalo u analizi objavljenoj 6.5.2023. godine, naglašavajući važnost poštovanja pravila o izvještavanju u naročito osjetljivim slučajevima masovnih ubistava.  

Dva dana nakon napada u beogradskoj školi, 5. maja 2023. godine u Srbiji je počinjeno masovno ubistvo u selima Dubona i Šepšin kod Mladenovca. Videosnimak u kojem rođak ubijenog u ovom napadu govori o slučaju objavljen je na YouTube kanalu Hype tv 5.5.2023. Iz ovog videosnimka jasno je da on nema nikakve dodatne informacije o slučaju, nego da iznosi niz pretpostavki. Ove špekulacije su u članku na portalu Republika predstavljene u senzacionalističkom maniru, a izjava rođaka, koja je dostupna na YouTube kanalu, pogrešno je citirana. Na pitanje novinarke, koja podsjeća da je ranije spomenuo sektu, rođak ubijenog odgovara da ne zna šta se dešava te napominje da se prije nekoliko godina jedan dječak objesio, kao i da se pričalo o umiješanosti sekte “Plavi kit”, iz koje su mu navodno davali instrukcije.

Postoji velika mogućnost da je i sada neka sekta u pitanju. Tipa nalože mu da ubije 10, 15, 20 ljudi. On to mora da uradi ili će možda svi njegovi da budu mrtvi ili ne znam ni sam. Ne znam stvarno. Možda su sekte, možda su... 

Dakle, rođak je kazao “da je i sada neka sekta u pitanju”, a ne “da je i sada u ovom slučaju ista sekta u pitanju”, kako je to navedeno u članku portala Republika. 

Teorija o “Plavom kitu”

Priča o online samoubilačkom izazovu “Plavi kit”, navodno namijenjenom tinejdžerima koji dobivaju 50 zadataka za 50 dana, počela je, kako navodi BBC u članku iz aprila 2019, u jugoistočnoj Rusiji 22. novembra 2015. godine, kada je tinejdžerka Rina Palenko objavila selfi. Dan poslije izvršila je samoubistvo. O njenoj smrti, navedeno je, pričalo se u chat roomovima najveće ruske društvene mreže VKontakte. Pojedini/e su korisnici/e u ovim grupama veličali/e Palenko zbog toga što je sebi oduzela život. Još su dvije tinejdžerke iz ruskog grada Rajazanu počinile samoubistvo 2015. godine. Roditelji su naknadno otkrili da su djevojčice bile članice sličnih online grupa u kojima su bili dijeljeni crteži Palenkove, objave o samoubistvima i plavim kitovima.

Priča o ovom “izazovu” postala je globalna nakon što je novinarka Galina Mursalijeva objavila članak u Novaja Gazeti 2016. godine, gdje je navedeno da je zbog učešća u ovim online grupama samoubistvo izvršilo oko 130 djece. Zabrinutost javnosti proširila se van Rusije, kada se u saveznoj državi Georgia u SAD-u ubila 16-godišnjakinja, a porodica je naknadno saznala za “izazov Plavog kita” i shvatila značenje slika kitova koje je djevojčica naslikala neposredno prije smrti, navodi se u članku BBC-a. Nakon toga su uslijedila, navodi dalje BBC, druga samoubistva u SAD-u, Indiji te u Rusiji, gdje su samoubistvo počinile dvije djevojčice. 

Zbog navođenja tinejdžera na samoubistva, u Rusiji je u novembru 2016. godine uhapšen 21-godišnji Philipp Budeikin. Od 15 tačaka optužnice na kraju je optužen po jednoj i osuđen na tri godine zatvora, stoji u članku BBC-a. Njegovi prijatelji negirali su, navedeno je, da se radi o manipulativnom zlom geniju, kako su ga pojedini mediji predstavljali, te su kazali da je postavljao objave o Rini kako bi stekao što više pratilaca i potom na mreži VKontakte reklamirao svoju muziku.  

Uprkos velikoj medijskoj pažnji i senzacionalizmu koji su pratili “izazov”, ni novinari ni policija nisu uspeli da dokažu da je bilo koje samoubistavo povezano s ovim online grupama, navedeno je u članku BBC-a. Isto je zaključeno i u članku portala Snopes iz februara 2017. godine. I u članku Radija Slobodna Evropa, objavljenom u februaru 2017, također je navedeno da nijedno samoubistvo u Rusiji ili Centralnoj Aziji nije bilo moguće zasigurno povezati s ovim online grupama. 

Istina je, navedeno je u istom članku BBC-a, da su neke tinejdžere privukli online forumi u kojima se priča o samoubistvu. U istom članku BBC-a navedeno je da izazov onako kako je opisan nikada nije postojao te da je priča komplikovanija od one koja se nastoji plasirati.

O ovome je pisao i portal Meduza u članku iz maja 2016, navodeći da je razumnije pretpostaviti da su depresivni ili suicidalni tinejdžeri jednostavno privučeni istim grupama na društvenim mrežama, a ne da su grupe bile uzrok samoubistava. 

Davanje prostora “zavjerolozima”

Za navode iz članka Republike da policija istražuje da li je Uroš Blažić, okrivljeni za ubistva u Mladenovcu, bio vrbovan “za sektu koja stoji iza zloglasnog izazova plavi kit” nema nikakve potvrde. U zvaničnim saopštenjima vezanim za slučaj masovnog ubistva u Mladenovcu, koji su objavljeni na web stranicama Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije i Višeg javnog tužilaštva u Smederevu, nema ni pomena o istrazi koja se tiče pripadnosti bilo kojoj sekti. 

U nastavku članka Republike prenesene su tvrdnje Dimitrija Pastuovića, koji je predstavljen kao “stručnjak za sekte”. On je govorio o “osvedočenim satanistima” i “reflektovanju novog svjetskog poretka kod nas” te je opisao maloljetnog napadača iz beogradske škole kao “definitivno demonizovano dete”.

Pastuović je poznat po promovisanju teorija zavjere o Novom svjetskom poretku, o kojima je u više navrata govorio u YouTube emisiji "Balkan info" (1, 2, 3), poznatoj kao online prostor u kojem se promovišu “zavjerološki” narativi (1, 2, 3, 4, 5). Teorija zavjere o Novom svjetskom poretku uključuje tvrdnje da svjetska “elita”, odnosno “kabala”, tajno režira globalne događaje s ciljem porobljavanja svjetskog stanovništva (1, 2, 3). 

Dakle, “Plavi kit” nije sekta niti je postojao u formi u kojoj je opisan kao “izazov”. Tvrdnja da je brat ubijenog “otkrio” pozadinu u napada u Mladenovcu nije tačna; on nije ništa otkrio, nego je iznio vlastite pretpostavke da je ubica možda bio sljedbenik neke sekte. Naslov članka Republike, ustvari, navodi na pogrešan zaključak da se radi o izvoru koji otkriva do sada nepoznate, a tačne informacije o slučaju.

Senzacionalistička priča o nepostojećoj sekti odgovornoj za masovna ubistva zasnovana na izjavama člana porodice ubijenog te komentaru poznatog promotora teorija zavjere i anonimnim izvorima, objavljena u članku portala Republika, još je jedan primjer eksploatacije tragedije koja dodatno doprinosi i raspirivanju moralne panike.  

Shodno navedenim činjenicama, tvrdnju iz naslova da je “brat ubijenog iz Mladenovca” otkrio pozadinu napada ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama i klikbejt. Tvrdnju da je rekao da je za napad vjerovatno odgovorna “ista sekta”, odnosno “Plavi kit”, kao i da je napadaču rečeno da ubije 20 ljudi, ocjenjujemo kao dezinformaciju. 

(Raskrinakvanje.ba)