Foto: Pressfoto/Freepik
Na platformi X je 25. februara 2025. godine podijeljena objava u kojoj je navedeno da je nekoliko “biolaboratorija” u Srbiji prikupljalo DNK uzorke za razvoj vakcina koje su trebale poslužiti kao oružje “na genetskom nivou”. Prikupljanje DNK i vakcine navodno je dio plana za napad na stanovništvo Srbije, a “dokaze” za to imaju “i Rusi i Amerikanci”.
Ljudi ne shvataju da su planirali da nas pobiju. Biolaboratorijama u Nišu, Kraljevu i Beogradu su skupljali naš DNK, da bi kasnije smislili način preko vakcina na genetskom nivou da nas pobiju. I za to postoje dokazi i kod Rusa i kod Amerikanaca.
Zločin genocida ne zastareva.
Foto: Screenshot/X
U objavi je podijeljen screenshot na kojem su logotipi mreže NALED, američke agencije USAID i programa ove agencije CHISU. Na screenshotu piše da će podaci 15 zdravstvenih institucija uskoro biti dostupni u Državnom data centru Srbije u sklopu akcionog plana za digitalizaciju u zdravstvu.
Objava je do vremena pisanja ove analize ostvarila 32.400 pregleda i skoro 1.000 interakcija. Identične tvrdnje dijelile su se i na Facebooku (1, 2).
Teorije zavjere o američkim “biolaboratorijama”
Narativ o američkim laboratorijama u Ukrajini i Gruziji u kojima se razvijaju biološka oružja dio je ruske propagande usmjerene protiv ovih država. Raskrinkavanje je u analizi ovog i sličnih narativa, objavljenoj 14. februara 2023. godine, navelo da je širenje narativa o američkim “biolaboratorijama” intenzivirano nakon početka ruske invazije u Ukrajini 2022. godine. Korijene ima u propagandnoj kampanji koju je Sovjetski Savez vodio od 1949. do 1988. godine i prema kojoj su SAD razvijale biološko i hemijsko oružje protiv Rusije. Ovaj “obrazac” su 1995. godine oživjeli visoki ruski vojni zvaničnici, a korišten je i tokom petodnevnog rata u Gruziji 2008. godine.
Jedna od tvrdnji koje grade narativ o američkim laboratorijama jeste da se u njima razvija biološko oružje koje cilja “rusku DNK”. Radi se o potpuno izmišljenom konceptu, ali uprkos tome, ovakve su tvrdnje širili i zvanični izvori. U analizi koju smo objavili 10. marta 2022. godine opisano je kako je Ambasada Ruske Federacije u BiH na svojoj Facebook stranici objavila navode da su SAD finansirale laboratorije u Ukrajini u kojima su proučavani “metodi za uništavanje ruskog naroda na genetskom nivou”. Ove je navode tada prenijelo dvadesetak medija.
Genetičarka Jelena Blagojević je za srbijansku fact-checking platformu Raskrikavanje komentarisala ovakve navode i izjavila da tvrdnje o biološkom oružju koje može ciljati DNK neke etničke grupe nemaju naučno utemeljenje.
“DNK ne poznaje nacije kao kategoriju, dakle – ne postoji podela na etničke DNK”, izjavila je.
Tvrdnje o postojanju američkih “bioloških laboratorija” u Srbiji, i to u Beogradu, Novom Sadu, Nišu i Kraljevu, dijelile su 2022. godine. Radio Slobodna Evropa u članku iz te godine navodi da su se tvrdnje o ovim laboratorijama dijelile uz navode da se u njima razvija biološko oružje u saradnji sa SAD-om. Postojanje takvih laboratorija u Srbiji demantovalo je, među ostalim, i Ministarstvo odbrane u toj zemlji.
Izmišljeno skupljanje DNK
U analiziranim objavama navodi se da su “biolaboratorije” u Srbiji skupljale DNK uzorke za razvoj vakcine koja bi bila oružje protiv stanovništva “na genetskoj osnovi”.
Ova se tvrdnja naslanja na dva dezinformativna narativa. Prema jednom, pandemija Covid-19 bila je paravan za uzimanje DNK uzoraka putem PCR testova. Prema drugom, pandemija je bila izgovor za razvoj i distribuciju vakcina koje su ustvari sredstvo za radikalno smanjenje stanovništva na planeti, odnosno za depopulaciju.
Teorijom zavjere o prikupljanju DNK putem PCR testova bavili smo se u analizama koje možete pročitati ovdje i ovdje. Kako je istaknuto, PCR testiranje podrazumijeva prikupljanje uzoraka iz usne i nosne šupljine brisom, koji se potom analiziraju PCR testom da se utvrdi je li neki patogen prisutan u uzorku. DNK se može naći u tim uzorcima, ali nema dokaza da su ti uzorci zloupotrijebljeni.
Teorijom zavjere o depopulaciji i tvrdnjama da se vakcine koriste kao sredstvo za radikalno smanjenje broja stanovnika/ca na planeti detaljno smo se bavili u više analiza (1, 2, 3). Ovakve tvrdnje nemaju nikakvo utemeljenje u stvarnosti.
USAID kao “krivac za sve”
U analiziranim objavama USAID je implicitno predstavljen kao finansijer “plana” da se vakcinama pobije stanovništvo u Srbiji. USAID je od početka ove godine meta mnogih dezinformacija, nakon što je predsjednik SAD-a Donald Trump potpisao Uredbu o suspenziji inostrane pomoći kojom je direktno pogođen rad ove agencije. Osim Uredbe, Trump i njegova administracija iznosili su niz netačnih navoda o radu Agencije, o čemu smo pisali u analizi koju možete pročitati na linku ovdje. Domaći/e političari/ke, kao i neki mediji, takođe su iznosili/e netačne, manipulativne ili pristrasne tvrdnje o USAID-u, o čemu možete čitati na linkovima ovdje, ovdje, ovdje i ovdje.
Prema najavama od 5. marta 2025, u Srbiji se očekuje predstavljanje projekata u oblasti javnog zdravlja i uspostavljanje eKartona, eBolovanja i registra genetskih podataka. Riječ je o projektima centralizacije i digitalizacije zdravstvenih podataka koji će biti dostupni u Državnom data centru.
NALED je nezavisno, neprofitno i nestranačko udruženje kompanija, opština i organizacija civilnog društva iz Srbije. Kako je istaknuto na zvaničnoj stranici, kroz različite projekte, ova alijansa radi na poboljšanju privrednih prilika u Srbiji kroz “unapređenje regulatornog i institucionalnog okvira za poslovanje” te “jačanje kapaciteta i odgovornosti javne uprave”. Na ovoj je stranici 12. aprila 2024. godine objavljeno saopštenje u čijem je naslovu navedeno da će podaci 15 zdravstvenih institucija uskoro biti dostupni u Državnom data centru. Screenshot tog saopštenja korišten je u analiziranim objavama.
Kako je navedeno u saopštenju, “na osnovu sporazuma između Ministarstva zdravlja i Kancelarije za IT i eUpravu, započeto je premeštanje softverskih rešenja u kojima se vode podaci o lečenju pacijenata iz domova zdravlja i bolnica širom Srbije u Državni data centar u Kragujevcu koji primenjuje najviše bezbednosne standarde u čuvanju podataka”.
Objašnjeno je da je time “omogućen početak objedinjavanja svih zdravstvenih podataka u eKarton, budući jedinstveni centralizovani registar zdravstvenih podataka svih pacijenata”, a da je do 12. aprila 2024. godine programom obuhvaćeno devet zdravstvenih ustanova iz Srbije čiji su podaci prebačeni u taj registar. Navedeno je i da podaci još šest ustanova trebaju biti prebačeni do kraja maja te godine.
Cilj objedinjavanja podataka je efikasnije lečenje pacijenata, lakši pristup podacima od strane lekara i pacijenata, bolje planiranje zdravstvenih usluga i raspoređivanje sredstava za lečenje, kao i povezivanje podataka iz privatnog i javnog zdravstvenog sektora. Proces migracija praćen je izgradnjom jedinstvene zdravstvene mreže Republike Srbije, koja će povezati sve zdravstvene ustanove što će omogućiti pouzdanu i bezbednu razmenu podataka, kao i razvoj budućih naprednih rešenja usluga u oblasti zdravstva.
U saopštenju je navedeno da je riječ o aktivnosti koja se realizuje uz podršku CHISU projekta, koji finansira USAID. Kako je istaknuto na stranici projekta, CHISU je “vodeći projekat za podatke i informacioni sistem USAID-ovog Biroa za globalno zdravlje, Kancelarije za zdravstvene sisteme”. U rubrici “O nama” navodi se da projekat omogućava razvoj zdravstvenih sistema tako da “zainteresovane strane na svakom nivou mogu pristupiti visokokvalitetnim podacima generisanim iz više međusobno povezanih izvora podataka”.
Dakle, jasno je da je riječ o centralizaciji zdravstvenih podataka u Srbiji, kako bi bili dostupni na jednom mjestu. Taj projekat sprovodi CHISU, koji radi na takvim aktivnostima širom svijeta, uz finansijsku podršku USAID-a.
U Srbiji su u toku aktivnosti na uspostavljanju Registra genetičkih i biomedicinskih podataka. Registar je definisan Zakonom o zdravstvenoj dokumentaciji i evidencijama u oblasti zdravstva (Sl. glasnik RS, br. 92/2023”). U članu 49. ovog zakona navedeno je da je “svrha uspostavljanja i vođenja Registra genetičkih i biomedicinskih podataka ponovno korišćenje podataka u anonimizovanom i pseudonimizovanom obliku radi kreiranja javnih politika u oblasti zdravlja i razvoja nauke i istraživanja”. Registar se, prema ovom zakonu, uspostavlja u svrhu prevencije, dijagnostike i liječenja, kao i efikasnijeg pružanja zdravstvenih usluga te efikasnijeg sprovođenja istraživanja iz oblasti biomedicine i genetike, ali i obezbjeđivanja “bezbjednog i autorizovanog korišćenja i čuvanja podataka, odnosno druge obrade, u skladu sa zakonom”.
U januaru ove godine održana je i prva sjednica radne grupe za izradu Pravilnika o Registru genetičkih i biomedicinskih podataka, a očekuje se da taj pravilnik bude izrađen do kraja marta 2025. godine. Iz Zakona kojim se definišu ovaj registar i njegova namjena jasno je da se uspostavlja zbog bolje sigurnosti podataka i optimizacije za korištenje anonimizovanih podataka u istraživanjima, kao i to da će građani/ke moći da pristupe sopstvenim genetičkim podacima te da daju ili povuku svoj pristanak za korištenje njihovih podataka u različitim naučnim i zdravstvenim istraživanjima. Suprotno implikacijama iz objava s društvenih mreža, ne služi nikakvom “tajnom” prikupljanju DNK uzoraka.
Shodno navedenim činjenicama, tvrdnju da su “biolaboratorije” u Srbiji skupljale DNK uzorke za razvoj vakcina koje bi bile iskorištene za napad na stanovništvo “na genetskom nivou” ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)