Foto: Raskrinkavanje.ba
YouTube kanal Crna Hronika TV učestalo objavljuje sadržaje kreirane uz pomoć vještačke inteligencije (eng. Artificial Intelligence, AI). Naime, veliki broj snimaka objavljenih na ovom kanalu prikazuje “voditeljku” koja nije stvarna i “čita” različite kratke “vijesti”. “Voditeljka” je, jasno je to iz samih snimaka, proizvod vještačke inteligencije koji automatski “izgovara” tekst.
Foto: Screenshot snimka objavljenog na YouTube kanalu Crna Hronika TV
“Voditeljka” u svim snimcima izgleda identično i nalazi se u istom “studiju”, dok je preko ekrana ispisan naziv “medija” Crna Hronika. Pokreti njenih usta ne odgovaraju govoru koji se čuje na snimcima, a “čitanje” teksta često ima pogrešnu intonaciju, neprirodan naglasak i ne prati interpunkciju “pročitanog” teksta.
U vrijeme pisanja ove analize, na kanalu je bilo objavljeno 114 snimaka. Kanal je imao više od 9.300 pratitelja/ki. Snimci dostupni na “Crnoj Hronici TV” zabilježili su ukupno 2.5 miliona pregleda. Prema informacijama iz sekcije “Osnovni podaci”, kanal je kreiran u oktobru 2018. godine. Ipak, najraniji trenutno dostupan snimak na ovom kanalu objavljen je 11. marta 2024. godine.
Foto: Screenshot
Osim snimaka sa AI “voditeljkom”, na kanalu su dostupni i snimci u kojima se prenose objave sa TikTok naloga različitih ljudi, najčešće iz Bosne i Hercegovine (1, 2, 3). U opisu na YouTube kanalu dostupni su i linkovi za Facebook, TikTok i Instagram stranice. Na ovim stranicama, pored sadržaja dostupnih na YouTube kanalu, objavljuje se i drugačiji, često AI generisan sadržaj, koji nije napravljen tako da izgleda informativno.
Dezinformacije o slučaju Danke Ilić
U vrijeme pisanja ove analize, najveći broj nedavno objavljenih snimaka bio je o slučaju djevojčice Danke Ilić, koja je 26. marta 2024. ubijena u mjestu Banjsko polje u Srbiji. Djevojčicu su automobilom usmrtila dva muškarca, a njeno tijelo još uvijek nije pronađeno. Slučaj nestanka i ubistva ove djevojčice danima je predmet intenzivnog izvještavanja medija, a o brojnim dezinformacijama koje su se o njemu dijelile Raskrinkavanje je pisalo u više navrata (1, 2, 3, 4, 5).
“Pravi otac” djevojčice
Među brojnim snimcima o slučaju Danke Ilić na YouTube kanalu Crna Hronika TV našao se i značajan broj onih koji sadrže različite dezinformacije. Tako je 8. aprila 2024. objavljen snimak (arhiva) u trajanju od 1:42 minuta naslovljen “Pravi otac Danke Ilić je iz Bosne, a ovo joj je očuh. Građani Bora sumnjaju da je dijete kod njega”. Snimak je do vremena pisanja ove analize zabilježio više od 213.000 pregleda.
Foto: Screenshot
U snimku se, između ostalog, navodi da građani/ke Bora kažu da muškarac sa kojim živi majka stradale djevojčice nije njen biološki otac, već očuh, a da je njen “pravi otac” iz Bosne i Hercegovine. Prema navodima iz snimka, “sve više se priča” da je majka djevojčicu dala njemu te da uhapšeni muškarci nisu zaista počinili zločin.
Sedam dana kasnije, 15. aprila 2024. na istom kanalu je objavljen još jedan snimak (arhiva) u kom se navode iste tvrdnje. Ovaj snimak je objavljen sa naslovom “Najnovije slučaj Danka Ilić, Potvrđeno biološki otac Danke je iz Bosne, sukob u Zlotu”, a do vremena pisanja ove analize imao je više od 34.000 pregleda. U snimku se navodi da su “brojni mediji provjerili” navode o tome da je biološki otac stradale djevojčice iz Bosne te da se “čini da je to istina”.
Ipak, navode o tome da je biološki otac djevojčice zapravo iz BiH te da postoji mogućnost da je djevojčica kod njega nije objavio niti jedan kredibilan izvor. Istraga je, na osnovu brojnih dokaza, utvrdila da je djevojčica ubijena, a osumnjičeni su priznali zločin.
Roditelji “na odmoru”
Na YouTube kanalu Crna Hronika TV objavljena su i dva snimka u kojima se tvrdi da su roditelji ubijene djevojčice otputovali na odmor. Prvi takav snimak (arhiva) objavljen je 13.4.2024. uz naslov koji glasi: “Majka Danke Ilić otputovala na odmor, želi da bude daleko od Bora”. U snimku se tvrdi da je majka djevojčice otišla na odmor te da se “pravda da je trudna i da želi provesti trudnoću bez stresa”. Snimak sa istim tvrdnjama objavljen je 14. aprila i na YouTube kanalu INFO-gram.
U sličnom maniru, 14. aprila 2024. na kanalu Crna Hronika TV objavljen je snimak (arhiva) u kom se tvrdi da su roditelji djevojčice otputovali u Grčku. Snimak je objavljen uz naslov koji glasi: “Roditelji Danke Ilić u Grčkoj, dok čitav Bor traži tijelo”, a do vremena pisanja ove analize pregledan je više od 83.000 puta. U snimku u trajanju od 3:19 minuta između ostalog se tvrdi da roditelji djevojčice “uživaju u Grčkoj”, pravdajući se da je majka trudna “i da mora da se brine i za bebu koja dolazi”, kao i to da su građani/ke “ljuti i ne mogu da shvate”. I u ovom slučaju isti navodi su objavljeni i na YouTube kanalu INFO-gram.
Ne postoje dokazi da su roditelji djevojčice otputovali bilo gdje. Oni su 16. aprila bili na saslušanju u Višem javnom tužilaštvu u Zaječaru, a brojni mediji prenijeli su njihove izjave nakon saslušanja (1, 2) te objavili snimke na kojima se oni mogu vidjeti.
Osumnjičeni za ubistva
Na istom kanalu objavljen je i niz snimaka koji obiluju dezinformacijama o muškarcima koji su usmrtili djevojčicu. Tako je 9. aprila objavljen snimak (arhiva) u kom se tvrdi da je jedan od osumnjičenih “pao na poligrafskom ispitivanju” na pitanju o tome da li mu je ovo prvo ubistvo te da mu ovo “sigurno nije bilo prvo takvo ubistvo”.
Foto: Screenshot
Dan kasnije, 10.4.2024. objavljen je snimak (arhiva) sa naslovom koji glasi: “Ubice Danke Ilić pretučene u zatvoru, rekao Cimeru završit ćes kao Danka i dobio po nosu”. Prema tvrdnjama iz snimka, osumnjičeni su pretučeni “od kriminalaca koji su cijeli događaj pratili iz zatvora”.
Do vremena pisanja ove analize, oba snimka su pregledana po više od 59.000 puta. Ipak, za tvrdnje iznesene u njima ne postoje nikakvi dokazi. Ovi navodi nisu potekli od zvaničnih i pouzdanih izvora te se ne mogu pronaći objavljeni na drugim mjestima (1, 2).
Vještačka inteligencija i medijski sadržaji
Vještačka inteligencija predstavlja naprednu tehnologiju koja, kako navodi BBC, “omogućava računarima da koriste ogromnu količinu podataka kako bi sami doneli odluku ili izvršili aktivnost”. Na različite načine vještačka inteligencija se može koristiti u medijima. Ipak, stručnjaci/kinje upozoravaju da sve veće prisustvo vještačke inteligencije pokreće etička pitanja u novinarskoj profesiji.
Raskrinkavanje je već u nekoliko navrata pisalo o primjerima u kojima je vještačka inteligencija korištena za kreiranje dezinformacija pomoću “deepfake” snimaka (1, 2, 3) ili AI generisanih slika (1, 2, 3). Ovakvi i slični primjeri ukazuju na veliku mogućnost zloupotrebe vještačke inteligencije u svrhe dezinformisanja.
Napredna tehnologija, svakako, može biti od koristi i olakšati rad u medijima, kroz automatizaciju različitih procesa, poput pravljenja transkripata i kreiranja ilustracija i slika. U različite svrhe, AI tehnologija je u upotrebi u medijima širom svijeta. Pojedini mediji u regionu takođe su počeli koristiti vještačku inteligenciju te je AI “voditeljka” postala sastavni dio vijesti jednog medija u Crnoj Gori.
Ipak, kako primjer pomenutog YouTube kanala pokazuje, vještačka inteligencija može biti snažan “saveznik” u kreiranju i dijeljenju dezinformacija. Iz objavljenih snimaka na YouTube kanalu nije moguće pouzdano utvrditi da li vještačka inteligencija sama kreira “vijesti” ili samo “čita” zadate tekstove. U prvom slučaju, dezinformacije mogu biti posljedice fenomena “halucinacija”, budući da AI modeli mogu sami izmišljati informacije. No, osim grešaka i “halucinacija”, problem sa ovakvim snimcima jesu i autorska prava, budući da AI modeli preuzimaju postojeće sadržaje, čak i one koji bi trebali biti zaštićeni pravima stvaratelja/ki.
Shodno navedenom, analizirane tvrdnje u snimcima sa YouTube kanala Crna Hronika TV dobijaju ocjenu lažna vijest. Druge objave istih tvrdnji ocjenjujemo kao prenošenje lažnih vijesti.
(Raskrinkavanje.ba)