Foto: Raskrinkavanje.ba
Teorija zavjere o “chemtrailsima” jedna je od najraširenijih i “najotpornijih”. U središtu ove teorije zavjere nalazi se vjerovanje da bijeli tragovi iza aviona na nebu sadržavaju hemikalije, otrove ili teške metale. Iako je davno i višestruko raskrinkana, ova se teorija zavjere širi u objavama na društvenim mrežama koje lako postaju viralne. Neke od ovih objava su detaljnije, a neke su jednostavno slike aviona koji ostavljaju bijele tragove ili slike neobičnih formacija oblaka.
Tako je na Facebooku 3. juna 2025. godine objavljena slika na kojoj avion ispušta mlazove bijelog gasa iznad naseljenog područja, uz poruku “Ti nisi bolestan, ti si otrovan”. Objava implicira da su avionski tragovi na nebu “chemtrailsi”, odnosno otrovne hemikalije koje izazivaju bolesti.
Foto: Screenshot/Facebook
Najranija dostupna objava slike koju smo pronašli podijeljena je na Facebooku 24. januara 2025. godine. Od tada je objavljena na skoro 100 različitih profila, grupa i stranica na ovoj društvenoj mreži, kao i na Instagramu (1, 2) i platformi X (1), uz različite opise. U junu 2025. godine objavljena je na još tri Facebook profila (1, 2, 3).
Raskrinkavanje je u više analiza pisalo o teoriji zavjere o “chemtrailsima” (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8). Bijeli tragovi koji ostaju iza aviona, kako je istaknuto u pomenutim analizama, zapravo su kondenzacioni tragovi (eng. contrails) i oni nastaju kao rezultat susreta toplog i vlažnog vazduha s hladnim. Naučna zajednica saglasna je u zaključku da “chemtrailsi” ne postoje, kako smo i istakli u jednoj od prethodnih analiza.
Studija iz recenziranog časopisa Environmental Research Letters iz 2016. godine otkrila je da se 98,7% najutjecajnijih naučnika/ca iz relevantnih polja nikada u svom radu ili privatnom životu nije susrelo s dokazima koji bi upućivali na postojanje “nekog velikog tajnog programa atmosferskog zaprašivanja”.
Impliciranje da je “trovanje iz vazduha” zapravo razlog brojnih bolesti neutemeljeno je i besmisleno. Takvi navodi dio su vjerovanja teoretičara/ki zavjere, ali za njih naprosto nema nikakvih dokaza niti objašnjenja da bi se uopšte pretpostavilo da mogu biti tačne. O netačnim tvrdnjama da iza različiti bolesti zapravo stoje “chemtrailsi” Raskrinkavanje je pisalo u nekoliko analiza sa zaključkom da su ti navodi neutemeljeni (1, 2, 3, 4).
Shodno činjenicama, sliku aviona koji ispušta bijeli gas iznad naseljenog područja i poruku da prikazuje “chemtrailse”, odnosno trovanje stanovništva koje se predstavlja kao bolest, ocjenjujemo kao teoriju zavjere.
(Raskrinkavanje.ba)