Foto: Freepik, KamranAydinov
Na Facebooku je 19. marta 2024. godine objavljen status u kome se tvrdi da su naučnici u Japanu otkrili da potpuno zrela banana proizvodi supstancu TNF (faktor nekroze tumora) koja, kako se navodi, “ima svojstvo da se bori protiv ćelija koje se nepravilno razvijaju”. U statusu se navodi da banana, što je zrelija, ima više antikancerogenih ćelija.
DA LI STE ZNALI:
Naučnici u Japanu su sproveli istraživanje i otkrili sledeće:
Potpuno zrela banana proizvodi supstancu TNF (Tumor Necrosis Factor) ili Faktor Nekroze Tumora, koja ima svojstvo da se bori protiv ćelija koje se nepravilno razvijaju. Kako banana dozreva tako se po njoj pojavljuju tamne tačkice. Što više tačkica banana ima, više je i ćelija koje razvijaju i pospešuju imunitet. U tom stadijumu, banana je najbolja za varenje jer se šećer puno lakše apsorbuje u telu, za razliku od njenog manje zrelog stadijuma gde se skrob unutar banane još nije pretvorio u šećer.
Nivo antikancerogenosti banane odgovara njenoj zrelosti. Što je banana zrelija više ima antikancerogenih ćelija.
Iste je tvrdnje dan ranije objavila još jedna korisnica Facebooka. Objave u kojima se tvrdi da su naučnici u Japanu otkrili da potpuno zrela banana proizvodi “faktor nekroze tumora” te da banane preveniraju karcinom dijele se na internetu godinama. Najstarije pojavljivanje ovih tvrdnji na društvenim mrežama koje smo uspjeli pronaći jeste iz juna 2016. godine.
Pozivajući se na istraživanje iz Japana koje je navodno otkrilo da zrele banane proizvode (ili sadrže) faktor nekroze tumora, već više od deset godina regionalni mediji objavljuju članke u kojima se govori o učinkovitosti banana u prevenciji karcinoma. Pronašli smo više verzija takvih članaka, a najstarija verzija koju smo uspjeli naći još je iz 2012. godine. U članku objavljenom na portalu RTVBN u aprilu 2012. navodi se:
Ne bacajte ih: Banane sa tamnim tačkama pomažu u borbi protiv raka
Tamne mrlje na banani su obično smatrane znakom da banana više nije dobra i ukusna. Međutim, istina je sasvim drugačija: istraživanja pokazuju da tamne mrlje na banani sadrže TNF ili faktor nekroze tumora.
TNF ima sposobnost borbe protiv abnormalnih ćelija u organizmu, a samim tim dolazi do poboljšanja imunološkog sistema organizma.
Na internetu je dostupno još nekoliko verzija članaka s istim ili sličnim tvrdnjama. U većoj ili manjoj mjeri, u njima se implicira, ponegdje i tvrdi, da potpuno zrele banane pomažu u prevenciji karcinoma. Trenutno postoji preko 70 članaka s takvim tvrdnjama (1, 2, 3, 4, 5 ,6, 7, 8, 9, 10, 11, 12). U nekima se čak tvrdi da crne tačke na kori banane liječe tumor ili da “TNF nađen u banani pomaže u liječenju raka”.
Šta su činjenice?
Slične tvrdnje da zrele banane s tamnim mrljama proizvode ili sadrže faktor nekroze tumora (TNF) dijelile su se i na drugim jezicima, referišući se takođe na studiju iz Japana. Njima su se već bavile strane i regionalne fact-checking platforme: Faktograf, Logically, AFP Fact Check, AAP FACTCHECK i Africa Check.
Kako su zaključile pomenute platforme, najvjerojatnije je riječ o studiji provedenoj 2008. godine na univerzitetu u Tokiju, čiji su nalazi objavljeni godinu kasnije u časopisu Food Science and Technology Research. Rezultati ove studije su, međutim, pogrešno interpretirani u tvrdnjama o bananama i raku. U analizi iz 2022. godine, AFP Fact Check navodi:
Pretragom ključnih riječi pronašli smo ovu studiju objavljenu u časopisu Food Science and Technology Research 4. februara 2009, koja sugeriše da banane imaju potencijal “spriječiti bolesti načina života i kancerogenezu”.
U recenziranoj studiji, japanski istraživači testirali su učinke soka od banane ubrizganog miševima na njihovu sposobnost da proizvedu imunološki odgovor -- koji je uključivao proizvodnju TNF-a. Otkrili su da je jedna vrsta banane izazvala veći odgovor kad je sazrela.
Ali studija nije sugerisala da bi ljudi trebali povećati unos prezrelih banana niti da voće može spriječiti bolesti poput gripe ili raka.
I nije navedeno da banane sadrže TNF.
Dakle, riječ je o studiji koja je rađena na životinjama, ne na ljudima. Pored toga, miševi u studiji nisu hranjeni bananama, već im je ubrizgan sok. Studija nije potvrdila da banane sadrže faktor nekroze tumora, već da kod miševa sok od banane može podstaći njegovo stvaranje. Ovi nalazi ne mogu se podrazumijevati i za ljude niti se na osnovu njih može donijeti zaključak da konzumacija zrelih banana sprečava karcinom.
Kako je objašnjeno na stranici američkog Nacionalnog instituta za rak, faktor nekroze tumora (TNF) je “protein koji proizvode bijela krvna zrnca kao odgovor na antigen (tvar koja uzrokuje specifičan odgovor imunološkog sistema) ili infekciju”. TNF, kako se navodi, može potaknuti imunološki odgovor osobe, a može izazvati nekrozu (ćelijsku smrt) nekih vrsta tumorskih ćelija.
Predavač biologije na tajlandskom univerzitetu Chulalongkorn dr. Jessada Denduangboripant rekao je za AFP Fact Check da se TNF ne nalazi u biljkama, već je riječ o tvari koja je dio imunološkog sistema sisavaca. Darren Saunders, vanredni profesor na Fakultetu medicinskih nauka Univerziteta Novog Južnog Walesa, rekao za platformu AAP FACTCHECK da “nije upoznat s bilo kakvim dokazima da se TNF nalazi u kori banane” te da ove biljke “čak nemaju gen za stvaranje TNF-a".
Iz američkog Nacionalnog instituta za rak (NCI) za Africa Check rekli su da banane ne sadrže TNF te da, “uz nekoliko izuzetaka, studije na ljudima još uvijek nisu definitivno pokazale da bilo koja komponenta u ishrani uzrokuje ili štiti od raka”.
Platforma za provjeru činjenica Logically u analizi navodi “da nijedno dvostruko slijepo kliničko istraživanje nikada nije pokazalo da konzumacija banana uzrokuje proizvodnju TNF-alfa kod ljudi”.
Neki stručnjaci koje su kontaktirale navedene platforme upozorili su da pretjerana konzumacija prezrelih banana možda i nije zdrava. Tako se u analizi koju je u maju 2022. godine objavio AFP Fact Check navodi:
“Prezrele banane sadrže škrob i visok sadržaj šećera, što bi moglo dovesti do gojaznosti”, rekla je 10. maja za AFP Bang-earn Thongmon nutricionistkinja u tajlandskom Uredu za ishranu pri Ministarstvu zdravstva.
Bang-earn je rekla da nema dokaza da jedenje banana može spriječiti bolesti.
No, ohrabrila je da se jedu “ne više od dvije banane dnevno” – idealno kada je kora ploda požutjela, ali još uvijek ima tračak zelene boje.
Shodno navedenom, tvrdnje da su naučnici u Japanu otkrili da potpuno zrela banana proizvodi ili sadrži TNF koji ima “svojstvo da se bori protiv ćelija koje se nepravilno razvijaju” ocjenjujemo kao manipulisanje činjenicama i pseudonauku.
Tvrdnje da crne tačke na kori banane liječe tumor ili da “TNF nađen u banani pomaže u liječenju raka” ocjenjujemo kao lažnu vijest i pseudonauku.
Napomena:
3.4.2024. Portali Stil, Mondo (.ba) i Stvar ukusa su izmijenili članke, oni sadrže tačne informacije pa dobijaju i ocjenu ispravljeno.
4.4.2024. Portal Radio Sarajevo je u međuvremenu izmijenio članak, on sadrži tačne informacije pa dobija i ocjenu ispravljeno.
5.4.2024. Portali Hayat i Srbija danas su u međuvremenu izmijenili članke, oni sadrže tačne informacije pa dobijaju i ocjenu ispravljeno.
8.4.2024. Portal Informer je u međuvremenu izmijenio članak, on sadrži tačne informacije pa dobija i ocjenu ispravljeno.
12.4.2024. RTV BN je ispravio netačne tvrdnje u jednom od ocijenjenih članaka pa on dobija i ocjenu ispravljeno.
15.4.2024. Članak portala N1 BiH je u međuvremenu izmijenjen, sadrži tačne informacije pa dobija i ocjenu ispravljeno.
03.05.2024: Portal Nezavisne je ispravio netačne tvrdnje u dva članka ocijenjena u ovoj analizi, a člancima je dodana ocjena ispravljeno.
4.10.2024. Portal Danas je izmijenio članak, on sada sadrži tačne informacije pa dobija i ocjenu ispravljeno.
(Raskrinkavanje.ba)