U predizbornom periodu prije Opštih izbora 2018. godine Raskrinkavanje je krenulo sa analiziranjem sadržaja lokalnih informativnih portala i evidentiranjem pristrasnosti i favoriziranja određenih političkih subjekata pri izvještavanju. Analize su tada pokazale da je veliki broj lokalnih portala izuzetno pristrasan i pri odabiru tema i pri samom izvještavanju o izborima, strankama, koalicijama i kandidatima/tkinjama. Neki od njih su imali pristup u kojem su isključivo pisali pozitivno o određenim političkim subjektima, ne izvještavajući o ostalima, neki su o drugima izvještavali u maloj mjeri, dok su neki, pored toga, vodili i kampanje negativnog izvještavanja o drugim političkim subjektima. Raskrinkavanje je sa istim analizama nastavilo i tokom predizborne kampanje za Lokalne izbore 2020, te kampanje za Lokalne izbore u Gradu Mostaru.
Prije samih ovogodišnjih izbora objavili smo i “Izbornu slikovnicu” koja odgovara na pitanje koje to sve vrste informacija postoje u izbornom procesu, te kakve posljedice nastaju ukoliko dezinformacije zauzmu mjesto činjenicama u tom procesu. Slikovnica pruža odgovor i na pitanje kako izgleda put od informacije do dezinformacije, odnosno kakve sve vrste i tehnike medijskog manipulisanja postoje. U slikovnici smo odgovorili na pitanja koje su to pojave koje su karakteristične za izbore, te koje su njihove karakteristike i kako ih prepoznati, a možete je pronaći na OVOM LINKU.
Očigledan primjer pristrasnog izvještavanja zabilježen je tako već u prvim danima predizborne kampanje za lokalne izbore u BiH. Riječ je o načinu na koji je Radio televizija Republike Srpske propratila odluku Centralne izborne komisije Bosne i Hercegovine o tome da poništi ovjeru za učešće na lokalnim izborima partiji Ujedinjena Srpska. Za šest dana RTRS je objavio na svom portalu 18 članaka vezanih za ovu temu. Uglavnom je riječ o reagovanjima na odluku CIK-a za koju se, između ostalog, kaže da je “pokušaj izbornog inžinjeringa”, “osvetnički potez” i “sramna” odluka. Tek jedan članak se odnosio na reakciju političara iz opozicije i to je jedini tekst u kojem se o odluci CIK-a govori afirmativno.
U svom izvještavanju o predizbornoj kampanji portal Princip iz Istočnog Sarajeva se fokusirao na SNSD i koalicione partnere. Nasuprot 28 pozitivnih medijskih izvještaja o vladajućoj koaliciji, stoji tek jedan objavljen o opozicionoj stranci, i to napisan u negativnom tonu.
Većina članaka sa političkom tematikom na anonimnom portalu Ilijaš, objavljenih u periodu od 16.10. do 12.11, otvoreno je favorizovala kandidate Stranke demokratske akcije (SDA). O drugim partijama portal je izvještavao tek u četiri članka.
Polovina političkih predizbornih sadržaja portala InfoBrčko u periodu od 1.10. do 2.11. ove godine bila je posvećena Stranci demokratske akcije. Preostalih pet stranaka i koalicija i jedan nezavisni kandidat bili su predstavljeni drugom polovinom takvih sadržaja.
S druge strane, portal Nula49, takođe iz Brčkog, svoje je predizborno izvještavanje posvetio uglavnom vladajućem SNSD-u, nauštrb ostalih stranaka koje su učestvovale na izborima. Od ukupno 36 objava u tom periodu, 23 objave se odnose upravo na vladajuću koaliciju.
O održanim izborima pristrasno je izvještavao i krajiški portal USN. Od 52 članka sa političkom i (pred)izbornom tematikom, njih 20 se bavilo promocijom kandidata Naroda i pravde, za razliku od 2018. kada je najdominantnija na ovom portalu bila koalicija POMAK. Zanimljiva je činjenica i to da se o NIP-u na USN-u piše isključivo pozitivno, o POMAK-u pozitivno ili neutralno, dok je za brojne druge stranke uglavnom rezervisan negativan i napadački ton.
Većina članaka sa političkom tematikom, koje je objavio anonimni portal Đaka City u periodu od 15.10. do 12.11, otvoreno favorizuje kandidate koalicije HDZ BiH - HSS na lokalnim izborima u Čapljini. Malobrojni članci o drugim strankama i kandidatima su pisani mahom u negativnom tonu.
Zanimljiv slučaj zabilježen je i na anonimnom portalu Deblokada koji je afirmativni intervju sa gradonačelnikom Gradačca Edisom Dervišagićem, originalno objavljen u julu, objavio i istaknuo na početnu stranicu portala u novembru tokom predizborne kampanje.
Sa druge strane, portal NTV Hayat je tokom predizborne kampanje objavio nepotpisani autorski članak u kojem se iznose mnogobrojne pohvale i riječi podrške Stranci demokratske akcije i kritike upućene na račun drugih političkih subjekata. Iako tekst najviše nalikuje stranačkom saopštenju, nije objavljena nikakva napomena o kakvom se sadržaju zapravo radi.
Nakon 12 godina, lokalni izbori su ove godine održani i u gradu Mostaru. Tokom perioda predizborne kampanje analizirali smo sadržaj četiri lokalna medija.
Hrvatski medijski servis (HMS) je, pokazala je naša analiza, favorizovao HDZ BiH. O ovoj stranci je najviše pisano i isključivo pozitivno, a o drugim strankama jako malo i u nekoliko slučajeva negativno.
I anonimni portal Oluja se u izvještajima o predizbornoj kampanji u Mostaru fokusirao na HDZ BiH. O drugim političkim akterima koji su učestvovali na lokalnim izborima izvijestio je u samo nekoliko navrata.
S druge strane, portal Nova sloboda favorizovao je Koaliciju za Mostar. Iz uzorka od 37 članaka o izborima, o ovoj koaliciji objavljena su čak 22 članka, uz dodatna dva o SDA koja je bila dio koalicije.
Top portal je tokom kampanje pristrasno izvještavao o listi Ostajte ovdje - Zajedno za naš Mostar. Od 35 članaka, u kojima se izvještavalo o izborima, u čak 32 se direktno ili indirektno promovisala ova lista, a u samo dva članka izvještavalo se o aktivnostima ostalih učesnika izbornog procesa, i to neutralno.
Za razliku od pomenutih medija koji su favorizovali jednu političku opciju, a malo i uglavnom negativno izvještavali o ostalim, Raskrinkavanje je zabilježilo i primjere medija koji su uglavnom izvještavali samo o jednoj stranci.
U izvještajima o predizbornoj kampanji u Istočnom Sarajevu IS Radio fokusirao se na SDS, PDP i DNS, dok o kandidatima SNSD-a i njegovim koalicionim partnerima u analiziranom periodu nije izvještavao.
Slično ovom primjeru, portal In media je svoje izvještavanje o predizbornoj kampanji u Sanskom Mostu posvetio vladajućoj SDA. U 31 objavljenom članku o lokalnim izborima pronašli smo isključivo afirmativno medijsko izvještavanje o ovoj partiji, a tek u pet članaka su se usputno pominjale druge partije i njihovi kandidati/kanje, budući da je riječ o TV debatama koje se emituju na lokalnim televizijama tokom predizborne kampanje.
U kontekstu pozitivnog izvještavanja o kandidatima i strankama zanimljiv je i primjer portala Slavija iz Istočnog Sarajeva. Predmet naše analize bila su dva intervjua i jedan članak, u kojima je portal izvještavao afirmativno o akterima različitih političkih opcija. Ovi sadržaji nisu bili označeni kao plaćeno oglašavanje ili predstavljanje kandidata, dok su u njima lična mišljenja autora ili autorice predstavljena kao činjenice, uz emotivne i strastvene tvrdnje kojima se otvoreno favorizuju kandidati/tkinje .
I dok se pristrasno izvještavanje kod većine portala ogleda uglavnom u afirmativnom pristupu određenim strankama i kandidatima/tkinjama, uz manje ili više negativnog pristupa prema ostalim strankama, bilo je i primjera u kojima se pristrasnost dominantno ogleda u pokušaju diskreditacije i negativnom izvještavanju o određenim kandidatima.
Dva anonimna zenička portala su u periodu (pred)izborne kampanje za Lokalne izbore 2020. godine objavila mnoštvo članaka u kojima je tadašnji (a i sadašnji) gradonačelnik Fuad Kasumović predstavljen u negativnom svjetlu. Zenicki je izvještavao isključivo negativno o Kasumoviću, dok je portal Zenicagrad, pored toga, promovisao njegovog protivkandidata Nezima Pivića.
Sličan pristup zabilježen je i kod anonimnog portala Živinice Izbori 2020. Ovaj portal je nastao tik pred izbore, 6.10.2020. godine, a tokom predizborne kampanje objavio je nekoliko članaka od kojih je većina kritikovala izborne protivnike tadašnjeg ( i sadašnjeg) gradonačelnika.
Period predizborne kampanje, po pravilu, donosi i različite ankete u kojima se predviđa ishod izbora ili mjeri trenutna popularnost određenih stranaka i kandidata/tkinja. U tom smislu ni ovi izbori nisu bili izuzetak. Portal Katera i novinska agencija Srna objavili su tako rezultate dvije predizborne ankete čiji su rezultati dijametralno suprotni iako su „predviđale“ rezultate u istoj opštini. Ni u jednom slučaju nije navedeno ko je naručilac ankete ni ko ih je proveo.
Portal Buka, a potom i niz drugih medija, uključujući RTRS i ATV, objavili su vijest o istraživanju agencije IPSOS, prema čijim rezultatima Igor Radojičić, sada već bivši gradonačelnik Banjaluke, “pobjeđuje” Draška Stanivukovića, njegovog protivkandidata na proteklim izborima. Agencija IPSOS ubrzo je demantovala tvrdnje da je provela takvo istraživanje u Banjaluci, dok portal Buka nije želio otkriti izvor ovog istraživanje koje je lažno pripisano IPSOS-u.
Zanimljiv slučaj vezan za istu tematiku desio se i tokom prošle, 2019. godine. Na portalu Cazin(.net) objavljeno je naime “redovno godišnje istraživanje” o popularnosti stranaka iz Unsko-sanskog kantona. Analizom je utvrđeno da nije riječ o originalnom istraživanju, već o plagijatu istraživanja iz Hrvatske koje je, sa izuzetkom naziva stranaka i političara te tragova izvora, identično onom objavljenom na portalu Cazin.net.
Kako su pokazale ovogodišnje analize navedene u ovom pregledu, lokalni informativni portali nastavili su prijašnje prakse iz 2018. godine i nastavili sa istim pristrasnim i favorizirajućim pristupom pri izvještavanju o izborima, stankama i kandidatima/kinjama. Neki od njih su promijenili političke aktere kojima su naklonjeni, dok je većina ostala dosljedna pristupu koji su imali i tokom Opštih izbora 2018. godine.
(Raskrinkavanje.ba)