Foto: Raskrinkavanje.ba
Raskrinkavanje je tokom protekle sedmice analiziralo različite netačne tvrdnje vezane za Evropsku uniju i njenu legislativu. U iščekivanju zelenog svjetla za otvaranje pregovora o pridruživanju između BiH i EU, u nekim je medijima objavljena netačna informacija da postoje države koje su ispunile uslove za članstvo, ali nisu postale članice.
Nema država koje su ispunile uslove, a da nisu primljene u EU
Suprotno viralnim tvrdnjama, ne postoji plan Evropske komisije da se zabrane popravke automobila starijih od 15 godina. Radi se o netačnom tumačenju prijedloga Evropske komisije o zbrinjavanju vozila koja se više ne mogu popraviti. Detalje čitajte u analizi na linku ispod.
Evropska komisija ne planira zabraniti popravke starih automobila
Rezultati analize onečišćenja čestičnim zagađivačima koje proizvode automobili predstavljeni su manipulativno na nekim portalima i društvenim mrežama kao “otkriće” da električni automobili zagađuju više od vozila koja imaju motor s unutrašnjim sagorijevanjem. Više o ovoj temi čitajte u analizi u nastavku.
Manipulisanje nalazima “studije”: Električni automobili ne zagađuju više od vozila na gorivo
Teoretičari/ke zavjere iskoristili/e su rušenje mosta u kojem je stradalo nekoliko ljudi kao povod za širenje nesuvislih tvrdnji o nesrećama i terorističkim napadima kao dijelu planova za “ograničavanje sloboda”. Detalje čitajte u analizi ispod.
Rušenje mosta u Baltimoreu nije “animacija” ni dio zavjere
U sedmici iza nas analizirali smo i brojne domaće aktuelne teme. Prema izjavi ministrice finansija RS Zore Vidović, ukupan dug ovog entiteta trenutno iznosi 40% BDP-a, što prema tvrdnjama medija, predstavlja historijski minimum. Ipak, dostupni izvještaji ukazuju na netačnost ove tvrdnje.
Ukupan dug Republike Srpske nije na historijskom minimumu
U izvještajima o otvaranju rudnika Rupice kompanije Adriatic Metals, objavljenim i na vladinim stranicama i na brojnim portalima, navodi se da je rudnik počeo s radom u mjestu Tisovci – koje je od rudarskih jama udaljeno više od 11 kilometara. Detalje čitajte u analizi ispod.
Jame rudnika Rupice nisu u Tisovcima
U Srbiji je 26. marta nestala dvogodišnja djevojčica i potraga za njom još je u toku. Portal Glas javnosti objavio je tri članka u kojima se navodi da je Danka Ilić, djevojčica koja je nestala u Srbiji, pronađena “živa i zdrava” iako su u vrijeme objave ovih članaka policija i službe spašavanja u Srbiji i dalje provodile intenzivne pretrage terena u potrazi za nestalom djevojčicom.
Lažna vijest o pronalasku nestale djevojčice podijeljena stotinama puta
Raskrinkavanje je tokom protekle sedmice analiziralo i niz različitih teorija zavjere. Pobornici/e teorija zavjere tvrde da je bivši premijer Velike Britanije Boris Johnson u jednom svom govoru “otkrio agendu pametnog grada”, odnosno plana da se uvede kontrola stanovništva u urbanim sredinama. Snimak govora koji se dijeli nastao je 2019. godine i Johnson u njemu zaista pominje pametne gradove, ali je zapravo pričao o svojim bojaznima od zloupotreba budućih novih tehnologija. “Agenda pametnog grada” teorija je zavjere nastala iskrivljenim tumačenjem UN-ovih ciljeva održivog razvoja iz 2015.
Boris Johnson nije “otkrio agendu pametnog grada”
Najavljeni sistem otvorenog bankarstva u Kanadi predstavljen je na “zavjerološkim” portalima kao uvođenje sistema društvenog kredita. Zašto ove tvrdnje nisu tačne, čitajte u analizi Raskrinkavanja u nastavku.
Kanada ne uvodi “finansijsku kontrolu” slobode izražavanja
Svjetski ekonomski forum meta je teorije zavjere prema kojoj je Australija prihvatila “uslove” ove organizacije da zatvori veće banke i nametne bezgotovinsko društvo svojim građanima/kama. Ove tvrdnje nemaju nikakvo utemeljenje.
Australija ne zatvara sve velike banke niti prisiljava građane/ke na bezgotovinsko društvo
Na internetu se godinama dijele tvrdnje da je Afrika na većini svjetskih karata predstavljena “u smanjenoj veličini” namjerno kako bi se “stvorio vizualni utisak male Afrike za manipulisanje, ispiranje mozga i zavaravanje Afrikanaca”. Iako je tačno da je na nekim uobičajenim kartama Afrika razmjerno manja od drugih kontinenata nego što zaista jeste, razlozi za to su praktične prirode.
Zašto je Afrika na nekim kartama prikazana manjom nego što jeste?
Fiktivna mapa Zemlje, umjetnička kreacija objavljena na stranici DeviantArt, prikazuje Antarktik kao “ledeni zid” iza kog se nalaze nepoznate teritorije. Animirani snimak mape dijeli se po društvenim mrežama kao još jedan “dokaz” za vjerovanje da je Zemlja ravna ploča. Da bi se sve ove tajne sakrile, tvrdi se u objavama, zabranjen je pristup “ledenom zidu” Antarktiku.
Antarktik je kontinent koji godišnje posjeti preko 100 hiljada ljudi
Slučaj Ane Mihaljice, majke iz Novog Sada kojoj su socijalni radnici u novembru privremeno oduzeli troje djece, podstakao je širenje teorije zavjere o “rušenju tradicionalne porodice”, za koje su okrivljeni feminizam i prava žena. Više o ovoj temi čitajte na linku ispod.
Teorijom zavjere protiv prava žena: Feminizam ne “izbacuje” muškarce iz porodice
Ovaj slučaj inspirisao je i bizarne teorije zavjere o tome da je Srbija “korporacija” i da je potpisala ugovor prema kojem 1.000 djece godišnje prodaje u inostranstvu.
Teorija zavjere: Srbija nije “korporacija” niti se ugovorom obavezala da isporučuje djecu
Na društvenim mrežama dijeli se fotografija iz 1937. godine uz netačnu tvrdnju da prikazuje baku Ursule von der Leyen kako se rukuje s nacističkim vođom Adolfom Hitlerom. Šta fotografija zaista prikazuje te ko su bile bake Von der Leyen, čitajte u nastavku.
Ne, žena koja se rukuje s Hitlerom na staroj fotografiji nije baka Ursule von der Leyen
Rekordan temperaturni indeks zabilježen u martu u Rio de Janeiru pojedini su mediji neprecizno predstavili kao izmjerenu temperaturu zraka. Ovo je teoretičarima/kama zavjere poslužilo kao “dokaz” da mediji lažu o klimatskim promjenama. Detalje čitajte u našem storyju ovdje.
Foto: Raskrinkavanje.ba
Tokom protekle sedmice aktuelne su bile i različite dezinformacije o vakcinama. Netačna tvrdnja da su podaci američke vladine agencije otkrili da vakcine protiv Covid-19 uzrokuju porast terminalnih slučajeva raka od skoro 150% tako se ponovo dijelila u krugovima protivnika/ca vakcinacije. Šta su činjenice o ovoj temi, čitajte u analizi ispod.
CDC nije “otkrio” da su vakcine protiv Covid-19 uzrokovale skok u broju malignih oboljenja
Viralne su objave u kojima se netačno sugeriše da je beba influenserke Veruce Salt preminula od posljedica vakcinacije. Njena beba je, ipak, preminula od posljedica sindroma iznenadne smrti novorođenčeta, koji nije povezan s vakcinacijom.
Beba australijske influenserke preminula je od SIDS-a, ne od vakcina
Viralne su bile i tvrdnje o postojanju studije koja je navodno dokazala da rizik od obolijevanja od karcinoma raste za 52% kod onih koji su potpuno vakcinisani protiv Covid-19. Studija hrvatske patologinje Ivane Pavić, na osnovu čijih su nalaza protivnici/e vakcinacije izveli/e zaključak da vakcine protiv Covid-19 povećavaju rizik od raka, ima nedostatke koji utječu na valjanost rezultata, a time i ovog zaključka.
Manipulisanje podacima: mRNA vakcine ne povećavaju rizik od raka
Tvrdnje američkog naturopate Petera Gliddena da ljekari koriste hemoterapiju samo zbog zarade, jer je ovaj način liječenja raka neučinkovit, ponovo se dijele na društvenim mrežama. U pitanju su lažna vijest i teorija zavjere. Hemoterapija je još uvijek bitna u liječenju malignih oboljenja. Tvrdnja da je ljekari koriste samo zbog zarade dio je netačnih narativa o “farmakomafiji” koja krije “jeftine” i “prirodne” lijekove. Detalje čitajte u analizi u nastavku.
Hemoterapija nije beskorisna i ljekari je ne koriste samo zbog “zarade”
Proizvod Matcha Powder reklamira se kao iznimno učinkovita “formula” za mršavljenje kroz izmišljene intervjue s nepostojećim nutricionistima. Kako ova manipulativna praksa izgleda, čitajte u analizi Raskrinkavanja.
Reklamiranje “magičnog” preparata za mršavljenje uz pomoć izmišljenih doktora
Zahvaljujući lažnim objavama o darovanjima, Facebook stranica s imenom izmišljene prodavnice bijele tehnike privukla je preko 16.000 pratitelja i pratiteljki od januara do marta 2024. godine. Detalje čitajte u analizi ispod.
Lažno darovanje televizora s “oštećenim pakovanjem” na Facebooku
Kružile su i dezinformacije o članovima/cama britanske kraljevske porodice. Privremeno odsustvo princeze od Walesa Catherine Kate Middleton u javnosti potaklo je dijeljenje brojnih teorija zavjere, uključujući i onu da ju je kraljevska porodica ritualno žrtvovala.
Princeza od Walesa nije žrtvovana tokom iluminatskog rituala
Na društvenim mrežama nedavno je postala viralna “vijest” o smrti britanskog kralja Charlesa. Dijelila se uz fotografiju navodnog saopštenja iz Bakingemske palače koje to potvrđuje. Kralj Charles je živ, a saopštenje je lažirano. Detalje čitajte u analizi Raskrinkavanja ovdje.
Facebookom se dijeli fotografija Eiffelovog tornja okružena gomilom sijena, uz tvrdnju da je nastala na protestima poljoprivrednika održanim početkom ove godine. Riječ je, međutim, o AI generisanoj fotografiji.
Fotografija Eiffelovog tornja okruženog sijenom je AI generisana
Priča o muškarcu iz Bugojna koji je greškom sahranjen, a potom ustao iz groba i pojavio se ženi na vratima, objavljuje se na anonimnim portalima od prošle godine. Ovi se članci potom dijele na Facebooku, gdje bilježe značajne interakcije. U pitanju je izmišljena priča – takav slučaj nije zabilježen. Više o ovoj temi čitajte u nastavku.
Hvatanje klikova izmišljenom pričom o Bugojancu koji je ustao iz groba
(Raskrinkavanje.ba)