Raskrinkavanje.ba

2024. u retrospektivi: Deset najčešćih teorija zavjere

Raskrinkavanje je tokom 2024. godine pisalo o raznim teorijama zavjere. Neke od njih, poput one o ravnoj Zemlji ili o “chemtrailsima”, stare su decenijama. Neke su, pak, inspirisane aktuelnim dešavanjima. U ovoj retrospektivi donosimo deset najčešćih u godini na izmaku.

Foto: Raskrinkavanje.ba

Jedna od najpopularnijih teorija zavjere tokom 2024. godine bila je ona o ravnoj Zemlji, čiju okosnicu čini vjerovanje da je Zemlja disk sa Sjevernim polom u centru te Antarktikom kao ivicom tog diska. Pristalice ove teorije zavjere na društvenim mrežama su tokom protekle godine uporno plasirali odavno raskrinkane “dokaze”: izmišljene karte, fotografije tragova zvijezda i karte s azimutnom projekcijom Zemlje (1, 2). Ovaj “zavjerološki” narativ “dokazivali su” i netačnim tumačenjima pomračenja Sunca, netačnim tvrdnjama da kompas može funkcionisati samo na Zemlji koja nije okrugla te netačnim tvrdnjama da su Mjesec i Sunce iste veličine, to jest da su na istoj udaljenosti od Zemlje.

Vjerovanje u “chemtrailse”, odnosno u to da su avionski tragovi na nebu zapravo hemikalije i otrovi kojima se zaprašuje stanovništvo, bilo je izuzetno popularno i tokom 2024. godine (1, 2, 3, 4). Neki/e korisnici/e društvenih mreža su i pojavu velikog kašlja povezali/e s “chemtrailsima” i navodnim prskanjem iz vazduha. “Chemtrailsi” zapravo ne postoje; tragovi koji ostaju iza aviona su kondenzacioni tragovi i oni nastaju kao rezultat susreta toplog i vlažnog ispusta iz avionskih motora s hladnim vazduhom na visinama na kojima avioni lete.

Popularnost tokom 2024. godine nije izgubila ni još jedna stara teorija zavjere – da je američko slijetanje na Mjesec 1969. godine bilo lažirano. Kako bi “dokazali” ovaj navod, pristalice ovog narativa tvrdile su da je telefonski razgovor tadašnjeg američkog predsjednika Richarda Nixona s astronautima na Mjesecu bio tehnološki nemoguć. Činjenice ipak pokazuju drugačije. Takođe se netačno tvrdilo kako su Google, NASA i Elon Musk potvrdili da je misija Apollo 11 lažirana.

“Inscenirane” nuklearne katastrofe, zločini i atentati 

Nuklearne katastrofe u Černobilu i Fukušimi, kao i napadi atomskim bombama na japanske gradove Hirošimu i Nagasaki, već su decenijama predmet teorija zavjere. Netačne tvrdnje o njima dijelile su se i tokom 2024. godine. Raskrinkavanje se bavilo tvrdnjama da su katastrofe u nuklearnim elektranama u Černobilu i Fukušimi i napadi atomskim bombama na japanske gradove u Drugom svjetskom ratu inscenirani te da su ”sva nuklearna oružja neutralisana”. Na društvenim mrežama kružila je i teorija zavjere da je katastrofu u černobilskoj nuklearnoj elektrani uzrokovalo “tajno oružje” za “izazivanje zemljotresa”.

Tvrdnje o insceniranim događajima koriste se i u kontekstu negiranja različitih zločina.  Primjerima teorija zavjere koje negiraju sudski utvrđene činjenice i dokumentovane zločine Raskrinkavanje se bavilo i tokom prethodne godine. U ovakvim objavama osporavane su činjenice o zločinu na sarajevskoj pijaci Markale (1, 2) i zločinu u kosovskom selu Račak. Na društvenim mrežama dijelile su se i neutemeljene tvrdnje da nije bilo gasnih komora u nacističkim logorima smrti. 

I dok je većina pomenutih teorija zavjere stara decenijama, neke od teorija zavjere kojima se tokom 2024. godine Raskrinkavanje bavilo bile su inspirisane aktuelnim dešavanjima. Dva pokušaja atentata na novoizabranog američkog predsjednika Donalda Trumpa tokom njegove kampanje donijela su i talas dezinformacija i teorija zavjere na društvenim mrežama. Tvrdilo se da osumnjičeni imaju veze s kompanijom “BlackRock”, ali i da je pokušaj atentata na Trumpa u mjestu Butler u Pennsylvaniji insceniran. Donald Trump, odnosno njegova pobjeda, inspirisao je i druge teorije zavjere.

Satanizam svuda

Teoretičari/ke zavjere su tokom 2024. godine nastavili/e da različite događaje tumače kao promicanje satanizma. U više segmenata umjetničkog programa otvaranja Olimpijskih igara u Parizu vidjeli su simbole satanizma, apokalipse i ritualnog žrtvovanja. Iako je performans s konjem i jahačicom predstavljao simbol mira, jedinstva i olimpijskog duha, on je u brojnim objavama na društvenim mrežama opisan potpuno suprotno – kao nagovještaj gladi, smrti i ratova, uz navode da se radi o “satanističkim ritualima”. Tvrdnje da se tokom ceremonije promovisao satanizam dokazivane su fotografijama koje navodno prikazuju zlatno tele na ceremoniji otvaranja. U segmentu programa u kome je prikazana francuska kraljica Marie Antoinette, pogubljena giljotinom 1793. godine, korisnici/e društvenih mreža vidjeli/e su “ritualno sotonističko žrtvovanje”.

Tokom prethodne godine bavili smo se tvrdnjom da je Prvi maj “satanistički praznik” koji su Iluminati “podmetnuli” ljudima kako bi se tog dana cijeli svijet “poklonio Luciferu”, te navodima  da su kompanije koje prave zabavne sadržaje za djecu zapravo pod kontrolom “satanista”.

Vakcine i bolesti kao izvor teorija zavjere 

Prve doze vakcina protiv Covid-19 aplicirane su krajem 2020. godine. S prvim dozama došle su i prve dezinformacije i teorije zavjere o vakcinama. One su jednako popularne i četiri godine kasnije. Tokom 2024. godine Raskrinkavanje se bavilo nizom neutemeljenih tvrdnji o vakcinama protiv ove bolesti, koje spadaju u domen teorija zavjere. Jedna od najpopularnijih i tokom 2024. godine bila je ona da je pandemija Covid-19 inscenirana kako bi se putem vakcinacije sprovela depopulacija, odnosno radikalno smanjenje broja ljudi na Zemlji (1, 2, 3). Teoretičari/ke zavjere su i tokom 2024 godine nastavili/e “iznenadne smrti” poznatih osoba i drugih ljudi pripisivati vakcinaciji (1, 2, 3), ali i tvrditi da su tokom pandemije smrti od drugih uzroka, između ostalog, i vakcina, pripisivane bolesti Covid-19. 

Teoretičari/ke zavjere neumorno su i tokom protekle godine “pronalazili/e” sastojke u vakcinama koji ne postoje. Na spisku su se našli grafenov oksid, arsen i drugi “neprijavljeni” teški metali i hemijski elementi. Tvrdilo se i da se vakcine protiv Covid-19 proizvođača Moderna i Pfizer/BioNTech drže “na hladnom” jer sadrže parazite.

Svjetska zdravstvena organizacija (SZO) je 14. augusta 2024. godine proglasila širenje majmunskih boginja (eng. Monkey pox, Mpox) u Africi javnozdravstvenom krizom od međunarodne važnosti. Ubrzo nakon toga, društvenim mrežama počele su se širiti različite dezinformacije i teorije zavjere o ovoj bolesti. Pobornici/e teorija zavjere tako su dijelili/e izmišljene navode da je insajder u fondaciji Billa Gatesa “progovorio” o projektu širenja majmunskih boginja putem “chemtrailsa”. Tvrdilo se i da se majmunske boginje šire u Evropi zbog migranata/tkinja, odnosno da su ih migranti/kinje “donijeli/e” na ovaj kontinent, ili da su majmunske boginje zapravo herpes zoster uzrokovan vakcinacijom protiv Covid-19. Raskrinkavanje se bavilo i nizom drugih “zavjeroloških” tvrdnji o majmunskim boginjama (1, 2, 3).

Međunarodne organizacije u službi “elita”

Neiscrpan izvor inspiracije za teoretičare/ke zavjere tokom 2024. godine bile su Ujedinjene nacije, Svjetska zdravstvena organizacija i Svjetski ekonomski forum. Osnovna ideja teorija zavjere fokusiranih na ove međunarodne organizacije jeste da one služe “elitama”, odnosno ostvarivanju njihovih ciljeva, koji podrazumijevaju depopulaciju, oduzimanje prava i sloboda ili uvođenje različitih oblika kontrole.

Na meti teoretičara/ki zavjere u više navrata našli su se UN i dokumenti Agenda 2030 i Agenda 21, koji su predstavljeni kao planovi za uvođenja jedne svjetske vlade, ukidanje sloboda te porobljavanje naroda i uspostavljanje ”totalitarne kontrole” (1, 2, 3). Organizacija je bila predmet i drugih “zavjerološki” tvrdnji.

Na sličan način tvrdilo se i da “pandemijskim sporazumom” države predaju suverenitet Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji. Ova zdravstvena agencija takođe je bila predmet i drugih teorija zavjere koje su na tragu ovog “zavjerološkog” narativa ( 1, 2, 3, 4). Svjetski ekonomski forum je takođe u više navrata povezivan s različitim planovima koji vode ostvarivanju ciljeva “elita” (1, 2).

(Raskrinkavanje.ba)